اعتقاد به دوازده امام:
برگرفته از کتاب سیمای آفتاباشاره :
شیعه رهبری و زمامداری دینی و سیاسی را بعد از پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله یک مقام و منصب الهی می داند که باید به امر خداوند متعال ، پیامبر کسی را که شایسته آن مقام باشد ، معرفی و منصوب کند، همانگونه که پیامبر رهبری دینی ، روحانی ، سیاسی ، وانتظامی جامعه را عهده دار است ، امام که قائم مقام پیامبر و جانشین اوست نیز منند او رهبر جامعه است ، با این فرق که بر پیامبر وحی نازل می شود و دین و شریعت را بی واسطه احدی از عالم غیب می گیردو به امت و جامعه می رساند،ولی امام آورنده شریعت و کتابی نیست و مقام نبوت ندارد و از مجرای کتاب وسنت و به واسطه پیامبر صلی علیه و آله رهبری اجتماع را به عهده می گیرد.معلوم است که این روش موافق با عدل، عقل ، منطق ، و صواب بوده و از هر ترتیب دیگری برای اداره امور جامعه مورد اعتمادتر و اطمینان تر است. زیرا یقیقنا کسی را که پیغمبر از جانب خدا معرفی کند واجد همه شرایط رهبری و شایسته زعامت و امامت خواهد بود، چنانکه فیلسوف بزرگ جهان شرق و غرب ابوعلی سینا گفته است : « والاستخلاف بالنص اصوب فان ذالک لایودی الی التشعب والتشاعب و الاختلاف ، تعیین جانشین و انتخاب خلیفه به نص و نصب (که مذهب شیعه است) صوابتر است ،برای آنکه منجر به تفرقه و اختلاف و شر و فتنه نمی شود. سوال : حال که معلوم شد امامت و خلافت به نص و نصب است ، آیا پیامبر صلی الله و علیه و آله کسی را برای تصدی این مقام معرفی کرده است یا نه ؟ و اگر هم معرفی کرده ، چه اشخاصی را با چه اوصافی و با چه تعدادی به جانشینی خود معرفی فرموده است ؟ آیا همانطوری که سایر برنامه ها و احکام اسلام از کتاب و سنت استنباط و استفاده می شود، می توانیم با مراجعه به قرآن کریم و احادیث شریف ، رهبران واقعی امت پس از پیامبر را بشناسیم،؟ آیا احادیث و نصوص معتبری که ما را در این موضوع راهنمایی کند در ماخذ و مصادر اسلامی مورد اعتماد، وجوددارد یا نه ؟ پاسخ : خوشبختانه این موضوع، هم در قرآن کریم و هم در احادیث شریفه ذکر شده است. با اینکه سیاستهای حکام وقت ، نقل و بیان این مدارک و اخبار را ممنوع و به شدت مواخذه می کردند، به قدری احادیث و اخبار در مصادر معتبر شیعه وسنی در این موضوع ضبط شده است که در کمتر مساله ای از مسائل اسلامی این چنین است .ما در اینجا صرفا به احادیثی می پردازیم که بر عدد امامان دلالت دارند و آنها را در دوازده عدد منحصر می دانند ، البته این روایات گوناگون و با زبانهای مختلف آورده شده است . که بعضی از بزرگان ما (ایه الله صافی گلپایگانی در کتاب منتخب الاثر) آنها را دسته بندی و تعدادی از احادیث را در زمینه ای جمع کرده اند، به عنوان نمونه به بعضی از آنها اشاره می کنیم.1ـ احادیثی که تعداد ائمه را بدون ذکر نام آنها منحصر در دوازده امام دانسته است متجاوز از 271 حدیث است.2ـ احادیثی که خلفا و امامان را به تعدادی نقبای بنی اسرائیل ذکر کرده ، بالغ بر چهل حدیث است.3ـ احادیثی که ضمن بیان تعداد امامان ، نام اولین و آخرین آنان را نیز بوده ، بالغ بر 91 حدیث ، و احادیثی که فقط نام آخرین آنها را نام برده، بالغ بر 94 حدیث است.4ـ احادیثی که تعداد ائمه را دوازده نفر دانسته و در آنها تصریح شده که نه تن انها از فرزندان امام حسین هستند، 139 حدیث است.5ـ احادیثی که علاوه بر تعداد و اینکه نه نفر آنها از فرزندان امام حسین اند،نام آخرین امام را نیز با صراحت بیان کرده اند، 107 حدیث است.6ـ احادیثی که نام هر کدام از دوازده امام را ذکر کرده ، حدود 50 حدیث است1.ایشان معترف است که این استقصا ناقص است ، وقتی بررسی کاملتر شود روایات بیش از این مقداری است که جمع آوری کرده ایم. بنابراین ، در مورد این موضوع که تعداد امامان وخلفای به حق پیامبر دوازده نفراند، روایت زیادی داریم که البته با ذکر نام ونشان و اینکه ، مثلا پسر چه کسی هستند، معین و معرفی شده اند.البته معلوم است که ما در این نوشتار نه درصدد نقل همه احادیث هستیم نه امکان چنین کاری در چنین نوشتاری هست. اهل تحقیق می توانند به همان کتاب منتخب الاثر و سایر کتبی که آدرس آنها ذیلا بیان می شود مراجعه کنند، ما در اینجا تنها به ذکر چند حدیث از باب نمونه اکتفا می کنیم، ولی قبل از نقل احادیث، به راویان این احادیث از صحابه، وکتبی که از شیعه و سنی این روایات در آنها نقل شده اشاره می کنیم. البته این زحمتی است که جناب آیه الله صافی متحمل شده اند و در کتاب « نوید امن و امان» که در ضمن کتاب « امامت و مهدویت در دو جلد دوم صفحه 292» نیز آمده است ، ان را آورده و ما نیز از آنجا نقل می کنیم، بنابراین ، ما در اینجا به سه مطلب می پردازیم.الف) راویان احادیث دوازده امام از صحابه:جمعی از صحابه پیغمبر صلی الله وعلیه وآله احادیثی را که دلالت بر ائمه اثنی عشر(دوازده امام) دارد روایت کرده اند مانند :جابربن سمره، عبدالله بن مسعود، ابوحجیفه ، ابوسعید خدری، سلمان فارسی ، انس بن مالک ، ابوهریره، واثله بن اسقع .عمربن خطاب ، ابوقتاده ، ابوالطفیل، علی (علیه السلام) ، امام حسن(علیه السلام) ، امام حسین(علیه السلام) ، شفی اصبحی ،عبدالله بن عمر، عبدالله ابی اوفی، عماربن یاسر،ابوذر ، حذیفه بن الیمان، جابربن عبدالله انصاری، عبدالله بن عباس، حذیفه بن اسید، زید بن ارقم، سعد بن مالک، اسعد بن زراره ، عمران بن حصین، زید بن ثابت ، عایشه ، ام سلمه ، ابوایوب انصاری ، فاطمه زهرا (س) ، ابو امامه و عثمان بن عفان.ب) کتابهایی که این احادیث از آنها استخراج شده است :احصای کتب و جوامع واصولی که این احادیث در آنها روایت شده ، در نهایت صعوبت است ، اما آنچه اکنون از کتب شیعه و سنی در نظر است چند کتاب را نام می بریم :از کتب شیعه :الصراط المستقیم الی مستحق القدیم در سه جلد ، اثباه الهداه شیخ حر عاملی که اخیرا در هفت جلد چاپ شده است، کفایه الاثر ، معتضب الاثر ، مناقب ابن شهر اشوب ، بحارالانوار، عوالم ، منتخب الاثر آقای صافی ، غیبت نعمانی.از کتب اهل سنت :صحیح بخاری ، صحیح مسلم ، سنن ترمذی ، سنن ابی داوود، مسند احمد ، مسند ابی داود طیالسی، تاریخ بغداد ، تاریخ ابن عساکر، مستدرک حاکم ، تیسیر الوصول ، منتخب کنز العمال، الجامع الصغیر، تاریخ الخلفاء ، مصابیح السنه، الصواعق المحرقه، المجمع بین الصححین ، معجم طبرانی . التاج الجامع للاصول.ج) متن احادیث :ما تنها متن چند حدیث از این روایات را در اینجا ذکر میکنیم، تا معلوم شود که بنیان مذهب شیعه اثنی عشری بر استوارترین ماخذ ومدارک معتبر مورد قبول فرق مسلمین قرار داد و نام اثنی عشر نامی است که از زبان وحی و رسالت ، یعنی کلام معجز نظام، حضرت خاتم الانبیاء صلی الله وعلیه و آله گرفته شده است.1-احمد حنبل در مسند که از معتبرترین کتب مسانید و جوامع اهل سنت و معروف ترین کتب حدیث مسلمین است ، 35 حدیث با سندهای عالی ، از پیغمبر روایت کرده که همه آنها دلالت دارند بر اینکه جانشینان و رهبران امت بعد از آن حضرت دوازده نفرند. از جمله سند را به جابربن سمره صحابی معروف می رساند که گفت شنیدم پغیمبر (صل الله علیه و اله) فرمود :« یکون لهذه الامه اثنا عشر خلیفه2» برای این امت دوازده نفر خلیفه است » و چنانکه همه می دانند ، فقط شیعه اثنی عشری این مذهب را دارد.2ـ ابن عدی در کامل و ابن عساکر ابن معسود روایت کرده اند از پیغمبر که فرمود : « ان عده الخلفاء بعدی عده نقباء موسی3» شماره جانشینان من به شماره نقباء موسی است » که به اتفاق دوازده تن بودند. 3- طبرانی از ابن مسعود روایت کرده که پیامبر خدا ص فرمود :« یکون من بعدی اثنی عشر خلیفه کلهم من قریش 4» بعد از من دوازده نفر خلیفه اند که همه از قریش هستند. 4- ابن النجار از انس بن مالک روایت کرده که پیغمبر (صل الله علیه و اله) فرمود :« لن یزال هذا الدین قائما الی اثنی عشر من قریش فاذا هلکوا ما جت الارض باهلها5» این دین همواره بر سر پاست تا دوازده نفر از قریش پس وقتی آنها مردند زمین به اهلش مضطرب می شود.5- دیلمی در فردوس الاخبار از ابوسعید خدری روایت کرده که پیامبر اعظم نماز اولی را با ما به جا آورد ، سپس به طرف ما برگشت و فرمود : ای گروه اصحابم به درستی که مثل اهل بیت من در بین شما مثل کشتی نوح و باب حطه بنی اسرائیل است ، پس متمسک شوید به اهل بیت من بعد از من که پیشوایان راشدین از ذریه من هستند ، پس به درستی که شما هرگز گمراه نشوید. فقیل :« یا رسول الله کم الائمه بعدک ؟ قال اثنا عشر من اهل بیتی (اوقال) من عترتی ، یعنی پرسیده شده یا رسول الله امامان بعد از شما چند نفرند ؟ فرمود : دوازده تن از اهل بیت من یا فرمود از عترت من هستند6. » 6- شارح « غایه الاحکام» به سند خود از ابوقتاده حدیث کرده که گفت : شنیدم پیغمبر (صل الله علیه و اله) فرمود :« الائمه بعدی اثنی عشر عدد نقباء بنی اسرائیل و حواری عیسی ع»7 7- فاضل قندوزی از ابو الطفیل عامر بن واثله از علی (علیه السلام) از پیغمبر (صل الله علیه و اله) روایت کرده که فرمود: یا علی تو وصی منی ، جنگ تو جنگ من و سازش تو سازش من است و تو امام و پدر یازده امامی که پاک ومعصومند و از ایشان است مهدی که زمین را از قسط وداد پر می کند.8 8- و نیز قندوزی روایت کرده که پیغبر (صل الله علیه و اله) فرمود : امامان بعد از من دوازده نفرند. اول ایشان یا علی تویی و آخر ایشان قائم است که خدا به دستش مشارق و مغارب زمین را می گشاید.99ـ حموئی در فرائد السمطین و سید علی همدانی در موده القربی از ابن عباس روایت کرده اند که رسول خدا (صل الله علیه و اله) فرمود :« انا سید النبیین و علی بن ابیطالب سید الوصیین و ان اوصیائی اثنا عشر اولهم علی بن ابیطالب و اخر هم القائم» 10من سید پیامبرانم و علی سید اوصیاء است و اوصیای من دوازده نفرند که اول آنها علی و آخر ایشان قائم است. 10ـ در روضه الاحباب و فرائد السمطین از ابن عباس روایت شده که پیامبر (صل الله علیه و اله) فرمود : جانشینان و اوصیای من و حجتهای خدا بر خلق بعد از من دوازده نفرند که اولشان برادر من است و اخرشان فرزند من است ، پرسیده شد : یا رسول الله برادرت کیست ؟ فرمود : علی بن ابیطالب . فرزندت کیست ؟ فرمود : مهدی است زمین را از قسط و عدل پر کند، همچنانکه پر از ظلم و جور شده باشد. سوگند به آن کس که مرا به حق بشارت دهنده مبعوث کرد اگر باقی نماند از دنیا مگر یک روز خد ا آن روز را طولانی گرداند تا فرزندم مهدی در آن بیرون آید. پس عیسی بن مریم نزول کندو پشت سر او نماز بواند و زمین به نورش روشن شود و سلطنتش به مشرق و مغرب برسد11.11ـ شارح غایه الحکام از امام حسین ع روایت کرده است که فرمود : از ماست دوازده نفر ،مهدی ، اول ایشان علی بن ابیطالب وآخر ایشان قائم ع است.12 12ـ حموئی وهمدانی از ابن عباس روایت کرده اند که پیامبر ص فرمود : انا و علی و الحسن و الحسین و تسعه من ولد الحسین مطهرون معصومون13. من و علی و حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین مطهر و معصومیم.»13ـ خوارزمی در « مقتل الحسین» و « مناقب» و همدانی در « موده القربی» از سلمان روایت کرده اند که گفت : وارد شدم بر پیامبر ص در حالی که حسین برزانوی او بود. چشمهایش را می بوسید و دهانش را می بوسید و می فرمود : تو آقا ، پسر آقایی ، تو امام پسر امام، برادر امام ، پدر امامانی ، تو حجت خدا پسر حجت خدایی و پدر نه حجتی که از صلب تو هستند ونهمین ایشان قائم آنهاست .1414ـ ومفصل تر از اخباری که نقل شد روایاتی است که در آنها اسامی مبارک دوازده امام از حضرت علی( ع) تا حضرت حجه بن الحسن العسکری ، امام دوازدهم مهدی منتظر (عجل الله تعالی فرجه) نامبرده شده اند که شارح روایاتی هستند که در آنها فقط عدد ائمه ذکر شده است.این اخبار از طرق شیعه بسیار و متواتر است و از طرق اهل سنت نیز روایت شده است و اعتبار آنها به روش اهل سنت با همان روایات مشتمل بر عدد ائمه که در کتب صحاح تخریج شده ، تایید و تضمین می شود، به عنوان نمونه به چند روایت اشاره میکنیم :ـ روایت جابر بن عبدالله انصاری که می گوید : هنگامی که آیه :« اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم»15 نازل شد به رسول خدا گفتم : ما خدا و روسولش را شناختیم، اولی الامر کیانند که اطاعت آنها بر ما واجب شده است ؟ فرمود : آنان جانشینان منند و امامان بعد از من که نخستین آنها علی است ، و سپس به ترتیب نام مبارک آنها را آورد:حسن بن علی ، حسین بن علی ، علی بن الحسین ، محمد بن علی که در تورات به باقر معروف است و تو زمان او را درک خواهی کرد. هر وقت او را دیدی سلام مرا به او برسان ، جابر پس از محمد بن علی نام بقیه و آنان را بدین ترتیب نقل کرده است جعفر بن محمد ، موسی بن جعفر ، علی بن موسی ، محمد بن علی ، علی بن محمد ، حسن بن علی و پس از او فرزندش که نام و کنیه او با نام و کنیه من یکی است (نام محمد و کنیه او ابوالقاسم) که خداوند او را بر همه جهان حاکم می سازد و اوست که از نظر مردم پنهان می شود وغیبت او طولانی است، تا آنجا که فقط افرادی که ایمان آنان استوار و آزموده و عمیق است، بر عقیده خود در مورد امامت او باقی می مانند.ـ روایت ابوسلمی (راعی ابل حضرت رسول الله ص) که خوارزمی و قندوزی روایت کرده اند.17 ـ روایت حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) که خوارزمی روایت کرده است.18ـ روایتی که حافظ ابوالفتح محمد بن ابی الفوارس (متوفای سنه 412 به سند خود در اربعین خود از پیامبر اکرم ص نقل کرده است . این حدیث چهارم اربعین او است ، پس از آنکه نام ائمه را از حضرت امیر تا حضرت امام علی نقی ع ذکر کند می فرماید :ومن احب ان یلقی عز و جل و هو من الفائزین فلیتول ابنه الحسن العسکری ومن احب ان یلقی الله عز و جل و قد کمل ایمانه و حسن اسلامه فلیتول ابنه المنتظر محمدا صاحب الزمان المهدی فهولاء مصابیح الدجی و ائمه الهدی و اعلام التقی فمن احبهم ، و تولاهم کنت ضامنا له علی الجنه.19این حدیث و روایاتی که نقل کردیم اگر به نامهای شریف دوازدهم امام هم تصریح نداشت و فقط به همان عدد دوازده اکتفا شده بود ، جز بر ائمه اثنی عشر ع و مذهب شیعه ، برهیچ یک از مذاهب و پیشوایان انها انطباق ندارد ، زیرا فقط شیعه امامیه قائل به امامت ائمه اثنی عشر است و این روایات در قوه و اعتبار و تواتر به پایه ای است که احدی از اهل سنت در صحت آنها تردید نکرده است ، هر چند در تفسیر و توجیه ان بی جهت دست و پا کرده و خود را به زحمت انداخته اند، ولی چنانکه در حواشی منتخب الاثر « آیه الله صافی» آمده است نتوانسته اند هیچ گونه توجیه قابل قبولی برای این احادیث بنمایند. این احادیث مستقیما اعلان صحت مذهب شیعه است و با اخبار و روایاتی که نامهای شریف امامان را دارد ، موید و معاضد یکدیگرند.20پی نوشت:1-ر.ک.:منتخب الاثر ص 10 به بعد .2-منتخب الاثر ، ص12.3-الجامع الصغیر ، ج1 ، ط4 ، ص91.4- هندی ، کنزالعمال ، ج1، ص 338، ج6، ص201.5- هندی ، کنزالعمال ، ج6حدیث 3483،ص201.6-میر حامد حسین ، عبقات الانوار،ج2،ص246.7-کشف الاستار،ص74.8-قندوزی ،ینابیع الموده ، ص5.9- قندوزی ،ینابیع الموده ، ص493.10-همان ، ص258 و 445، کشف الاستار، ص74 .11-همان،ص447،عبقات،ج2،ج12،ص،24012-کشف الاستار،ص74،عقبات،ج2،ج12،ص24013-ینابیع الموده،ص258و44514-مقتل الحسین،ج1،ص94،ینابیع الموده ،ص258و49215-نسا(4)آیه5516-منتخب الاثر،ص10117-مقتل الحسین خوارزمی ، ج1، ص95 ، ینابیع الموده ،ص676،فرائدالسمطین،ج2.18-مقتل الحسین، ج1 ، ص94،فصل6.19-عبقات ، ج2 ، 12، ص253-254.20-امامت و مهدویت ، ج2 ، ص292.تهیه وتنظیم:عنایت الله سالخورده